یک لرن مرجع تخخصی وبلاگ نویسان
تاثیرات ویروس کرونا بر اقتصاد کشور
شیوع ویروس کرونا در اواخر سال 1398 باعث کاهش فروش بسیاری از تولیدی‌ها، مشاغل و کسب‌وکارها شد.
تا زمان تهیه این مقاله، تعداد ۱۰۶ هزار و ۲۲۰ نفر از ایرانیان به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. آمار کشته‌شدگان نیز حاکی از آن است که تا کنون ۶ هزار و ۵۸۹ نفر در کشور، در اثر ابتلا به کرونا فوت کرده و ۲ هزار و ۶۹۶ نفر از بیماران در وضعیت شدید این بیماری قرار دارند.
براساس گزارش‌های موجود و با وجود تاکید مسئولین و متخصصان، تخمین‌زده می‌شود که در همان روزهای ابتدای سال، یک میلیون نفر از استان تهران که از کانون‌های شیوع ویروس به‌حساب می‌آید، برای سفرهای نوروزی خارج شده‌اند. وضعیت در سایر استان‌ها نیز بهتر از تهران نبوده است. با اینکه اظهارات مسئولان نشان دهنده کاهش شیب ابتلا به ویروس در بیشتر استان‌ها است، اما همچنان احتمال بروز موج دوم وجود دارد. از طرفی طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، مدت زمان زیادی باعث رکود و سکون کاری بسیاری از مشاغل، اصناف، شرکت‌ها و کارخانه‌ها شد. با توجه به شرایط موجود، چه آینده‌ای پیش روی کارآفرینان و کسب و کارهای کشور قرار دارد؟
تجارت خارجی
گزارش‌های بین‌المللی حاکی از آن است که شیوع ویروس کرونا، صادرات ایران به کشورهای همسایه را محدود کرده است. این در حالی است که گفته می‌شود بیش از نیمی از درآمد کشور، حاصل تجارت‌های منطقه‌ای است. در این شرایط، همسایگان ایران، یک به یک، مرزهای خود را با کشور بسته‌اند. از این رو صادرات کشور به‌شدت کاهش خواهد یافت.
می‌دانیم که اولین شریک تجاری ایران چین است. بعد از اولین گزارش شیوع ویروس کرونا در ووهان چین، در ماه دسامبر، ایران نسبت به محدود نمودن سفرها به چین و بالعکس بی‌میلی نشان داد. دلیل این اتفاق نیز آن است که حدود ۲۳ درصد از صادرات غیرنفتی کشور، یعنی بیش از ۸ میلیارد دلار، در ۱۱ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۸ به چین بوده است.
در شرایط ویژه‌ای که صادرات نفت ایران به کمترین میزان خود در ۴ دهه گذشته رسیده بود، حفظ تجارت با چین دور از انتظار به نظر نمی‌رسید. اقدامی که اگر موقتا متوقف می‌شد، احتمالا سطح بحران فعلی از حیث تبعات اقتصادی و انسانی آن به مراتب کمتر بود و شاید نیازی هم به وام ۵ میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول برای کنترل شیوع کرونا وجود نداشت.
از دیگر پیامدهای شیوع ویروس کرونا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال در صادرات از مرزهای زمینی
- کاهش ورود و خروج گردشگر
- کاهش قیمت و تقاضای جهانی نفت
در این بین، صندوق بین‌المللی پول تخمین زده است که تجارت خارجی ایران در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱۶ میلیارد دلاری، به حدود ۷۰ میلیارد دلار خواهد رسید. همچنین در سال جدید، دو رویداد مهم که می‌تواند شکل‌گیری مجلس با ترکیب جدید و انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده باشد بر تجارت خارجی ایران اثر گذار خواهد بود.
با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده بر سر تجارت و مبادلات خارجی، طرف عرضه ارز کاهش می‌یابد اما به‌دلیل کاهش واردات و مسافرت‌ها تقاضای ارز نیز کم و کمتر خواهد شد و به‌نظر می‌رسد وضعیت ارز هم تا پایان خردادماه بهبود نخواهد یافت و در واقع می‌توان گفت هیچ تغییر محسوسی نخواهد کرد.
تجارت داخلی
ایران حتی قبل از شرایط حاضر نیز قادر به کاهش خسارت‌ها و صدمات وارده بر اقشار ضعیف جامعه نبود. زیرا با توجه به‌کاهش صادرات نفت ایران از ۸/ ۲ میلیون بشکه در روز-۲ سال پیش -به شرایط امروز با چند صد هزار بشکه در روز، امکان چنین عملی وجود نداشت.
صندوق بین‌المللی پول تخمین زده است که بعد از خروج ایالات‌متحـده از توافق هستـه‌ای، ارزش ریال بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. تورم با شتاب فزاینده به ۴۰ درصد رسید و شرکت‌های بزرگ خارجی کشور را ترک کردند و براساس همین تخمین، اقتصاد ایران در سال گذشته ۵/ ۹ درصد کوچک‌تر شده است. بنابراین اقتصاد داخلی کشور پیش از شیوع ویروس کرونا نیز شرایط وخیمی را تجربه می‌کرده است.
از طرف دیگر بودجه سال ۱۳۹۹ کشور با نرخ ۵۰ دلاری فروش هر بشکه نفت تهیه شده است. در این بین، شاهد کاهش بی‌سابقه قیمت نفت هستیم. به‌طور کلی به‌نظر می‌رسد کسری بودجه از این محل می‌تواند خود باعث اختلالات قابل‌توجه در اقتصاد داخلی ایران شود. کسری که بخش عمده‌ای از آن براساس بودجه ۱۳۹۹، باید توسط انتشار اوراق مالی توسط دولت پوشش داده شود. این در حالی است که براساس توصیه نهادهای بین‌المللی، در شرایط بحران دولت‌ها باید برای حمایت از اقتصاد اقدام به بازخرید اوراق خزانه کنند. اقدامی که در کشورهای توسعه یافته انجام گرفت.
درواقع تحلیل‌گران معتقدند، انزوای اقتصاد ایران و فاصله از بازارهای سرمایه بین‌المللی، ایران را به سمت تامین مالی داخلی سوق خواهد داد که می‌تواند منجر به افزایش نرخ وام‌دهی و فشار بیشتر بر بودجه به‌دلیل تورم غیرقابل کنترل شود.
در این شرایط چه اتفاقاتی حوادث و اتفاقاتی انتظار کارآفرینان و کسب و کارهای نوپا را می‌کشند؟؟؟
برای پاسخ با ما همراه باشید.
کرونا فرصت یا تهدید
بازتاب رسانه‌ای بیماری کرونا بیشتر از زاویه‌ی بهداشتی آن صورت گرفته و این درحالی است که این مسئله دارای ماهیتی چند بعدی است. یکی از جنبه‌های شیوع کرونا، تاثیر آن بر اقتصاد کشور است. در این شرایط وخیم اقتصادی قلعه باور دارد می‌توان تهدید کرونا را به فرصتی استثنایی تبدیل کرد و این امر محقق نخواهد شد، مگر با کسب دانش و آگاهی در زمینه کسب و کار و نگاه تحلیل‌گرانه‌ای که در نتیجه آن به دست خواهد آمد.
با یک نگاه هوشمندانه می‌توان امیدوار بود که موقعیت خاص ایجاد شده ناشی از شیوع ویروس کرونا، فرصت خوبی برای اقتصاد کسانی باشد که به فکر کارآفرینی افتاده یا به دنبال پیشرفت شغلی بوده اند. همچنین پیش‌بینی می‌شود تهدید کرونا با در پی داشتن تلنگر خوبی برای مردم و مسئولین، در صورت توجه بیشتر، به فرصتی استثنایی برای همگان تبدیل می‌شود. اما این امر مستلزم افزایش دانش در زمینه کسب و کار است. آن هم نه به شیوه سنتی بلکه با روشی جدید که بتواند پاسخگوی نیاز روز جامعه باشد و اصول پایه تجارت و کسب و کار را نیز فراموش نکرده باشد. در ادامه دلایل خود را برای این نگاه امیدوارانه بیان می‌کنیم.
ابتدا باید بیان کنیم که ستاد مبارزه با کرونا عمدتا به جنبه بهداشتی موضوع پرداخته و خدمات خود را متوجه این قسمت کرده است و سایر زوایای این تهدید به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. در این شرایط مردمی که وضعیت اقتصادی مناسبی نداشته اند بیشتر از همه صدمه دیده اند.
در این شرایط می‌توان امیدوار بود که مسئولان کشور در بحران‌های احتمالی بعدی آمادگی لازم را داشته باشند و همچنین شرایط پیش آمده را به گونه ای مدیریت کنند، تا اقشار کم درآمد هزینه آن را نپردازند. اما مسئله مهم‌تر آن است که فرد، با اتکا به توانایی که می‌تواند کسب کند، با شرایط پیش آمده مبارزه کرده و گنجینه‌های طلایی که درون خرابه های حاصل از کرونا وجود دارند را استخراج نماید.
استفاده از آزادکاری
آزادکاری به معنای انجام خدمات برای کارفرماهای مختلف و بدون داشتن تعهد درازمدت و تمام وقت، برای کارفرمایی خاص است. آزادکاران معمولاً از تخصص و توان فنی بالایی برای ارائه‌ی خدمات برخوردارند. خدماتی که گستره‌ی وسیعی از فعالیت‌ها را در برمی‌گیرد. از طراحی و ارائه خدمات محاسبات مهندسی گرفته تا مشاوره‌های روانشناسی، حقوقی، بازاریابی، پزشکی و … .
برای پی بردن به سهم این شیوه از اشتغال در اقتصاد آمریکا کافی است به برخی آمارهای مورد استناد نشریه‌ی اقتصادی فوربز، توجه کنیم. رقمی بالغ‌بر ۱۰۰۰ میلیارد دلار که نزدیک به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی کشور آمریکا را تشکیل می‌دهد، از طریق این صنعت ایجاد می‌شود. این رقم بالاتر از فعالیت‌هایی مانند ساخت و ساز و حمل و نقل است.
حدود ۵۷ میلیون آمریکایی در این صنعت فعالیت می‌کنند. ۴۶ درصد از آزادکاران بیان می‌کنند که به دلیل محدودیت‌های شخصی، قادر به کار با کارفرمایان به شکل سنتی نیستند و از این روش به دلیل انعطاف آن در تطبیق با سبک زندگی مورد نظر خود، استفاده می‌کنند.
بر اساس آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، حدود ۳۸ درصد از بیکاران را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. این سونامی بیکاری، به دلیل تناسب نداشتن مهارت‌های دانش‌آموختگان نظام آموزش عالی با تقاضای بازار کار در داخل است.
با عنایت به توسعه‌ی اینترنت و فراهم بودن پلتفرم‌های ارائه‌ی خدمات در بستر وب یا تلفن همراه، زمینه‌ی خوبی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی در این حوزه وجود دارد.
خانه‌نشینی میلیون‌ها دانشجو و فارغ‌التحصیل به بهانه‌ی بیماری کرونا، می‌تواند فرصت ویژه‌ای برای آشنا شدن آن‌ها با این شیوه از فعالیت باشد و حتی ممکن است دریچه‌ای رو به استفاده از پتانسیل بالای کشور در زمینه‌ی نیروی انسانی جوان و تحصیل‌کرده بگشاید.
می‌بایست متذکر شویم احتمال از بین رفتن کسب و کارهای زیادی وجود دارد اما از طرفی کسب و کارهای جدیدتری با شیوع کرونا قوت گرفته و به فعالیت خواهند پرداخت. در این شرایط، تهدید بزرگ برای کارآفرینانی است که بدون دانش لازم و آینده نگری کسب و کار خود را راه‌اندازی کرده‌اند.
اتکا به درونزایی و تولید داخل
از طرفی با مشاهده نحوه برخورد کشورها با یکدیگر در بحران به وجود آمده و بدرفتاری‌های کشوری همچون آمریکا، روحیه درونزایی و اتکا به تولیدات داخلی در مردم شکل گرفته است. هر فرد در ایران با نگاهی به سیاست‌های کشورهای مختلف در قبال یکدیگر می‌تواند به این نتیجه برسد که کشور باید خود را آماده بحران های بزرگ کرده و توقع هیچ کمکی از دیگر کشورها نداشته باشد. نمی‌توان به امید این نشست که مسئولان آمریکایی به خاطر شیوع کرونا عاقل شوند و با دلسوزی به کمک ما بشتابند.
فرصت تقاضای بازار
شاید تا قبل از ورود کرونا به کشور، بخش‌هایی از جامعه پایبندی چندانی به رعایت بهداشت از خود نشان نمی‌دادند. بخش زیادی از تولیدات غذایی کشور نیز بدون اخذ مجوزها و استانداردهای ملی و بین‌المللی و بدون بسته‌بندی مناسب عرضه می‌شد، اما ترس از ابتلا به کرونا، همراه با خود، ارتقای سطح بهداشت فردی و عمومی را به همراه آورده است و این بخش از تولیدکنندگان ناچارند تا خود را با شرایط وفق داده و سطح کیفی محصولات خود را ارتقا دهند.
چرا که مصرف مواد غذایی فاقد مجوز و استانداردهای لازم، اکنون با اقبال کمتری مواجه شده است. ارتقاء سطح کیفی و کمی و بهینه‌سازی تولیدات باعث خواهد شد تا میزان محصولات غذایی تولیدی قابل عرضه کشور در بازارهای داخلی و بین‌المللی به شکل چشمگیری افزایش یابد که با توجه به نیاز فراوان بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی به مواد غذایی سالم در شرایط فعلی صنایع غذایی کشور می‌توانند از این فرصت نهایت بهره را برده و با اخذ استانداردهای لازم در سایه انعقاد پروتکل‌های بهداشتی دوجانبه دولت با کشورهای هدف، ارز آوری قابل توجهی داشته باشند.
شیوع کرونا، بازار محصولاتی از قبیل ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده، شوینده و سایر اقلام بهداشتی را نیز به‌شدت داغ‌کرده است، طوری که تولیدکنندگان این حوزه، فرصت دارند که با افزایش نوبت‌های کاری و جذب نیروی متخصص، حتی بدون نیاز به کمک دولت ظرفیت تولید خود را افزایش دهند.
در صورت تخصیص خط اعتباری، سایر بنگاه‌های تولیدی نیز می‌توانند با تغییر دادن خطوط خود، این اقلام را تولید کرده و حتی در صورت اشباع بازار داخلی در آینده، به دلیل درگیر بودن اغلب کشورها دنیا با این بیماری، بازار کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را نیز در دست گیرند. در این راستا شرکت‌های پتروشیمی نیز باید موظف شوند تا به صورت ویژه مواد اولیه برای تولید این محصولات را متناسب با تقاضای ایجاد شده فراهم کنند.
همچنین اخبار نوید بخشی از تولید کیت‌های تشخیص این بیماری و همچنین واکسن آن در داخل انتشار یافته است. در صورتی که تولیدات مذکور بتوانند از آزمایشات با موفقیت بیرون آیند، می‌توانند ضمن معرفی ایران به عنوان کشوری پیشرو در صنایع دارویی و درمانی در صحنه‌ی بین‌المللی، چشم‌انداز خوبی را جهت تصاحب بازارهای تشنه‌ی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای این محصولات ترسیم کند.
آشکار شدن ضعف زیرساخت‌های بخش سلامت
سرعت شیوع بیماری کرونا، نقص زیرساخت‌های بخش سلامت را بیش‌ازپیش نمایان کرد و به ما نشان داد که هنوز راه زیادی تا رسیدن به نقطه‌ی مطلوب باقی مانده است. به طور مثال سرانه‌ی تخت بیمارستانی در کشور نصف استاندارد جهانی و حدود ۴۰ درصد کمتر از کشورهای منطقه است.
ایجاد تردیدهایی در خصوص احتمال حمله‌ی بیولوژیک بودن بیماری کرونا، تقویت زیرساخت‌های حوزه‌ی سلامت را بیش‌ازپیش نمایان می‌کند تا در صورت تکرار احتمالی چنین حملاتی در آینده، کشور از قدرت دفاعی بیشتری برای مقابله با تبعات آن برخوردار باشد. همچنین استارت آپ‌های زیادی می‌توانند با هدف مقابله با چنین جنگ‌هایی پا به عرصه فعالیت بگذارند.
به علاوه استفاده از محصولاتی که به سیستم ایمنی بدن کمک خواهند کرد، رواج یافته و افراد با سرمایه گذاری در این زمینه و عرضه محصولات با کیفیت بالا، می‌توانند تجارت پرسودی برای خود رقم بزنند
در این شرایط استفاده از ظرفیت بسیار مناسب شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند ضمن تامین نیازهای کشور و پوشش نواقص شبکه بهداشت و درمان از حیث تجهیزات، زمینه صادرات این محصولات را نیز فراهم آورد. همچنین ارتقای سطح تجهیزات پزشکی کشور همپای ارتقای علمی و تخصصی دانش پزشکی در میان مدت و بلند مدت می‌تواند بخشی از درآمد صنعت آسیب‌دیده گردشگری را از طریق جذب توریسم سلامت جبران نماید.
بهره گیری از لوازم زندگی دیجیتال
با شیوع ویروس کرونا و نحوه انتقال آن از فردی به فرد دیگر، مردم به سمت استفاده هرچه بیشتر از لوازم دیجیتالی برای گذران امور عادی خود روی آوردند.
تجربه‌ی کشور چین در اعمال قرنطینه به‌صورت الکترونیکی و ردیابی با استفاده از موقعیت‌یاب تلفن همراه، نشان می‌دهد که می‌توان از ابزارهایی که دولت الکترونیک در اختیار قرار می‌دهد در راستای بهبود نظارت و کنترل الگوی رفتاری شهروندان استفاده‌ی بهینه کرد.
فرصت گسترش مشاغل خانگی و خانوادگی
قرنطینه اختیاری اعضای خانواده در نتیجه همه‌گیری ویروس کرونا هرچند به بخشی از مشاغل آسیب زده است اما در عین حال این فرصت را نیز پدید آورده تا اعضای خانواده وقت بیشتری را در کنار یکدیگر سپری نموده و با همفکری و استفاده از تجارب و تخصص‌های یکدیگر سبک جدیدی از درآمدزایی و تولید در خانواده را در قالب مشاغل خانگی تجربه نمایند.
کسب و کارها و مشاغل خانگی یکی از زمینه‌های افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و از جمله راهکارهای مناسب برای گسترش کسب و کارهای کوچک و متوسط به ویژه برای افراد بیکار است که دارای مهارت‌های کافی در انجام برخی از کارها هستند اما به دلیل بازار نامناسب اشتغال نمی‌توانند جذب بازار شوند. مشاغل خانگی طیف وسیعی از مشاغل سنتی تا نوظهور را در بر می‌گیرد.
امروزه کسب و کارهای خانگی به عنوان راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در تمام دنیا محسوب می‌گردند که از جمله ویژگی های مثبت آن می‌توان به حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد و شاگردی بین اعضای خانواده، جلوگیری از رفت و آمدهای شهری، صرفه جویی در هزینه‌های اجتماعی، در کنار خانواده بودن و… نام برد.
بیش از ۲۱۴ شغل برای مشاغل خانگی شناسایی شده که این بخش می تواند حداقل سهمی ۱۵ درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص دهد.
پیشنهادات فراوان دیگری برای استفاده از این شرایط وجود دارد که به مرور در همین وب‌سایت ارائه خواهد شد. در پایان نیز به این موضوع اشاره می‌کنیم که هر فرد با اتکا به تلاش و پشتکار و به روز کردن اطلاعات خود در زمینه کسب و کارها و به طور کل دنیای کار، می‌تواند به پیشرفت‌های شگرفی در سازمان، شرکت، موسسه و کسب و کار خود برسد.